Fundacja Stanisława Marusarza w Zakopanem - Historia

Posted: 08 października, 2013

Korzenie rodzinne

Korzenie rodziny Stanisława Marusarza siegają głęboko w przeszłość.
Według Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej, nazwisko Marusarz pojawia sie w starych dokumentach w r.1680, zaś nazwisko Tatar - juz 1630 r.

Niektóre postacie wywodzące się z obu tych rodów wpisały się na trwałe nie tylko w historii Podhala, ale w historii Polski.

Helena Tatar, matka Stanisława Marusarza, była córką Szymona Tatara "Młodszego", znanego przewodnika tatrzańskiego i jednego z pierwszych ratownikow górskich. To w ich domu spędzał wakacje wielki malarz, Józef Mehoffer i to właśnie w domu Tatarów powstało kilka jego wspaniałych dzieł.

Stryjem Szymona “Mlodszego” był Szymon Tatar "Starszy" - myśliwy i bardzo ceniony przewodnik tatrzński. Kazimierz Przerwa Tetmajer poświęcił mu serdeczny wiersz pt. Ostatni. Rysowali go Walery Eliasz i Leon Wyczółkowski, a jego postać rzeźbiła Felicja Modrzejewska.

Stryjem Szymona “Starszego” był Tomasz Tatar “Mysliwiec” (ur. ok.1810 – zm.ok.1880), słynny myśliwy i zbójnik. Dzięki wielokrotnym ucieczkom zdołał uniknąć służby w wojsku austriackim. Wiekszość swojego życia spędził w górach, a jego zbójeckie przygody Tetmajer opisał w Bajecznym Świecie Tatr.

Babka Stanisława Marusarza pochodziła z rodu Jarząbków. Rodzina Jarząbków, zgodnie z nadaniami królewskimi z r. 1630, była właścicielem dóbr ciągnących się między potokami w Dolinach Białego i Strążyskiej. Jędrzej Marusarz “Jarząbek”, stryj Stanislawa Marusarza, był jednym z pierwszych członkow TOPR. Jako pierwszy, dokonał w Tatrach wielu przejść, a jego imię noszą dwa miejsca w rejonie Morskiego Oka: Marusarzowa Turnia i Marusarzowa Przełączka. Jego portret namalowal Stanislaw Ignacy Witkiewicz.

Posted: 08 października, 2013

Narciarski krąg rodzinny

Najbliższa rodzina Stanisława Marusarza - jego pokolenie; rodzeństwo i stryjeczni bracia dzielili tę samą narcarską pasję.

Brat Jan oraz siostry Helena i Maria reprezentowali Polskę na wielu międzynarodowych zawodach.

Jan i Maria startowali w Mistrzostwach Świata w 1939 r. w Zakopanem, gdzie Maria zajęła 9 miejsce w slalomie i 12 w kombinacji.Helena, która nie mogła wystartować na zakopiańskim FIS-ie z powodu kontuzji, była siedmiokrotną Mistrzynią Polski.

Stryjeczni bracia Stanisława Marusarza, a synowie Jędrzeja Marusarza “Jarząbka” to Andrzej Marusarz “André” - brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w r.1932 i 1936, a w Mistrzostwach Świata 1939 r. zajął doskonałe, 4 miejsce w kombinacji norweskiej.

Drugi z nich, Józef Marusarz, trzykrotnie brał udział w Igrzyskach Olimpijskich w 1948, 1952 i 1956 r. Był także trzykrotnym Akademickim Mistrzem Świata.

Sumując:

Rodzina Marusarzy zdobyła 37 tytułów Mistrzów Polski. (Stanisław, Helena, Andrzej, Józef).

Członkowie Rodziny uczestniczyli: 9 + 1* razy w Igrzyskach Olimpijskich (Stanisław, Andrzej, Józef).

(1*) Stanisław otworzył Konkurs Skoków w 1956 r. w Cortina d’Ampezzo.

14 razy w Mistrzostwach Świata (Stanislaw, Andrzej, Józef, Jan, Maria).

3 razy w Akademickich Mistrzostwach Świata (Józef).

Posted: 08 października, 2013

Okres II wojny światowej

Po przegranej Kampanii Wrześniowej, cała rodzina Marusarzy bardzo głęboko zaangażowała się w pracę konspiracyjną. Wszyscy doskonale znali Tatry.

Prowadzili schronisko na Hali Pysznej, byli młodzi i mieli doskonałą kondycję fizyczną. Jan, Stanisław i Helena zostali kurierami. Przeprowadzali żołnierzy podziemnej Polski przez zieloną granicę, przenosili tajne informacje i pieniądze przez Słowację na Węgry.

Jan był osobistym kurierem polskiego Attaché Wojskowego. W lutym 1940r., w skrajnie trudnych warunkach zimowych, przeprowadził przez Tatry Krystynę Skarbek, ulubioną agentkę Churchilla. Po zatrzymaniu przez Niemców rodzeństwa - Heleny i Stanisława w marcu 1940r., Jan musiał uciekać z Zakopanego. Cała rodzina była spalona. Jan przedostał się do Palestyny. Służył w I Brygadzie Karpackiej. Walczył pod Tobrukiem i pod Arnhem.

Do Palestyny dotarły również jego dwie siostry - Bronisława i Maria. Zostały pielęgniarkami przy Armii Polskiej.

Helena, w wyniku wpadki w 1940 r., po wielu dramatycznych przesłuchaniach, zestalała rozstrzelana przez hitlerowców w okolicach Tarnowa.

Zofia była łączniczką. Aresztowana (również w 1940r.) spędziła 5 lat w Ravensbruck.

Bohaterem najsławniejszej ucieczki z hitlerowskiego więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie, był Stanisław. (Wcześniej również ratował się ucieczką po ujęciu go w okolicach Szczyrbskiego Plesa.) Tym razem musiał wyskoczyć z drugiego piętra, wspiąć się na 4-metrowy mur więzienny okolony drutem kolczastym, zeskoczyć z niego i – uciekając - nie dać się zastrzelić. Udało się to tylko Stanisławowi Marusarzowi i Aleksandrowi Bugajskiemu, który później zginął w Powstaniu Warszawskim. Tę wielką ucieczkę opisał IPN na wystawie: “Monte, Kronika terroru 1939-1989”. Wspomina ją także Muzeum Historii Polski. Stanisław dotarł piechota lasami do Zakopanego, a następnie przedostał się sobie znanymi tatrzańskimi przejściami na Węgry gdzie przetrwał - nie bez przygód) resztę wojny. Po wojnie, po powrocie do Polski musiał natychmiast “zniknąć” na pewien czas. Był przecież w AK, więc po “zlej” stronie... Wyjechał do Karpacza, wybudował tam dwie skocznie narciarskie.

Jego kuzyn, Andrzej “André”, jak reszta rodziny, przedostał się na Węgry, a później do Grecji.” André” spędził całą wojnę na statkach i okrętach wojennych. Brał udział w inwazji Afryki Północnej, Sycylii i Włoch. Pływał w najcięższych konwojach do Murmańska. Uczestniczył w lądowaniu Aliantów w Normandii. Trzy razy storpedowany i wyłowiony z morza. Otrzymał 9 odznaczeń polskich i brytyjskich.

Za bohaterstwo i zasługi dla kraju zostali wielokrotnie odznaczeni:

Helena – 5 razy, Zofia- 7 razy, Stanisław - 13 razy, Andrzej - 9 razy, Jan?. Razem 34 odznaczeń. W tym – dwukrotnie - Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari.